بعد از دهه ۴۰ با اصلاحات اجتماعی که در رژیم طاغوت اتفاق افتاد و در نتیجه گسترش شهرنشینی، کم کم شهر تهران با مهاجرت گسترده شهرهای کوچک و روستاها به تهران گسترش یافت. در اواخر این دهه بود که مقامات اجرایی مراسم برنامه‌های پنجاهمین سالگرد جشن‌های شاهنشاهی و جشن‌های ۲۵۰۰ ساله پادشاهی ایران رژیم طاغوت به فکر طرح یک فراخوان برای احداث نمادی برای شهر تهران افتادند. نمادی که در ورودی غرب شهر تهران بنا شود و علاوه بر کاربرد نمایشی، جاذبه بصری هم برای جهانگردانی که از فرودگاه مهرآباد وارد شهر تهران می‌شوند، داشته باشد.

سال ۱۳۴۵ بود که قرار شد برای تهران یک نماد طراحی شود. طراحی نماد به مسابقه گذاشته شد و طرح یک دانشجوی ۲۴ساله فارغ‌التحصیل دانشگاه تهران، برگزیده و برای ساخت انتخاب شد. عملیات بنای برج در یازدهم آبان ۱۳۴۸ شروع شد و بعد از ۲۸ماه کار در ۲۴ دی‌ماه ۱۳۵۰ به بهره‌برداری رسید. معماری برج آزادی، ترکیبی از ۳نوع معماری است که در دوره‌های هخامنشی، ساسانی و اسلامی اجرا می‌شد.

صدها تن سنگ جوشقان سفید از اصفهان با خودروهای سنگین به تهران آورده شد. محوطه‌ای سبز با خانه‌های شش ضلعی که مانند سقف مسجد شیخ لطف الله اصفهان طراحی شده بود، سالنهای چند منظوره زیر برج، طرح فرانسوی‌های برای نورپردازی برج از سمت پایه‌ها، کاشت درختچه‌های مینیاتوری‌ ژاپنی برای خروج طرح «لانه زنبوری» برج از یکنواختی، تلاش مهندسان، طراحان و کارگران ارانی که عزم ملی شان را برای ساخت نمادی ملی – مذهبی دروازه غربی شهر تهران جمع کرده بودند، همگی روز بیست و چهارم دی ماه ۱۳۵۰ به بار نشست و برج سپید آزادی که ریشه‌های قطورش در زمین فرو رفته بود با ۲۵ هزار قطعه سنگ که در زیر طاق مشبکی برج گرد هم آمده بودند تا طاق کسری را به تهران آورند، در این روز افتتاح شد.

طراحی میدان آزادی

میدان بزرگ آزادی با وسعت ۵۰ هزار متر مربع به عنوان یکی از بزرگترین میدان‌های جهان در تقاطع عمده ترین معبر و مدخل تهران، قرار گرفته است. فضای سبز پیرامون میدان که شکلی لانه زنبوری دارد در قالب یک حلقه سبز بیرونی  وسعت یافته است.

طرح بنا، برداشتی از سبک معماری دوران باستانی، اسلامی و معماری مدرن بوده و جلوه‌ای شایسته از هوشمندی و مهارت هنرمندان و معماران ایرانی است. آب نمای ممتد و پلکانی که یادآور باغهای ایرانی است، در داخل و اطراف میدان، حوض بزرگ غربی و پوشش گیاهی تپه‌ها و بلندیهای اطراف و همچنین گذرگاه زیرزمینی در ضلع شرقی، همه جلوه گر و تداعی کننده معماری سنتی و ایرانی هستند.

مهم ترین خصوصیات ویژه تاریخی مسطور در میدان و برج آزادی را می‌توان مواردی از قبیل : سمبل تهران و ایران مدرن،چهره‌ای زیبا از مشارکت سرزمین پارس در تاریخ جهان، ورودی سمبلیک غربی تهران، تلفیق معماری مدرن و سنتی ایرانی، برداشت از باغهای ایرانی، یادآوی تظاهرات با شکوه انقلاب اسلامی ایران در بهمن ۵۷ و در نهایت میراث فرهنگی ملی دانست. وسعت ۵۰ هزار متر مربعی میدان ازادی از همان ابتدای طراحی برای این پروژه‌ها در نظرگرفته شده بود تا این میدان بتواند نقش محور ارتباطی را در ورودی غربی تهران ایفا کند.

یک رینگ اصلی که ۴ تپه بزرگ را در بردارد و حوضچه‌ها و آب نماهای بزرگ و کوچکی که برگرفته از حوضچه‌های آثار باستانی اماکن مختلف ایران است، در طراحی این پروژه مد نظر طراح قرار گرفته بود. معماری این برج تلفیقی است از معماری ایرانی در اعصار باستانی، اسلامی و مدرن که در ساخت این بنا ۲۵ هزار قطعه سنگ در ۱۵ هزار شکل مختلف به کار گرفته شد وطول برخی از آنها به ۶ متر می‌رسد.

مجموعه فرهنگی آزادی

متشکل از چند بخش در طبقه تحتانی برج آزادی قرار دارد و شامل موزه ، کتابخانه ، واحد سمعی و بصری ، سالن نمایشگاه ، سالن اجتماعات ،سالن برگزاری کنسرت و کنفرانس است . مجموعه فرهنگی با ۵۰۰۰ مترمربع در بر گیرنده برج اصلی نیز هست . کتاب خانه مجموعه، با مساحتی حدود ۲۷۱۵ مترمربع و بیش از ۵۰۰۰۰ جلد کتاب ، بسیار مجهز است و کتابخانه محققان و مولفان نیز، با مساحت ۲۴۳ مترمربع، مکانی است که از طریق ۳۰ دستگاه کامپیوتر به شبکه های اطلاع رسانی داخلی و خارجی متصل است .

فضای داخلی برج

نقش های داخلی برج آزادی، تلفیقی از سنت و مدرنیسم است به خصوص سقف طبقه دوم. در ورودی برج آزادی، هریک از لنگه های سنگی درها، حدود 5/3تن وزن دارد. جنس این سنگ ها از گرانیت است. برج آزادی دو آسانسور دارد که از دیواره های برج بالا می روند. آسانسور اول دو طبقه را طی می کند و به سقف سیمانی می رسد سپس از آسانسور دوم استفاده می شود. هیچ یک از سقف ها بسته نیستند و همه آنها به فضای بالاتر راه می یابند.

نمای برج آزادی

میدان آزادی از نمای قائم (تصویر ماهواره‌ای) دارای نمایی مستطیل شکل است. در تصویر افقی از روبرو، به مانند یک سرباز هخامنشی تصور می‌شود.

گردآوری: گروه وب گردی «تابناک باتو»

منابع: لرن کلوب، نیک صالحی، بیتوته